Emil Görlitz był pierwszy bramkarzem w historii polskiej ligi, który strzelił gola z rzutu karnego.
Autorzy życiorysów Emila Görlitza określają go najrozmaiciej: „polski piłkarz, narodowości niemieckiej”, „Ślązak niemiecki”, ale także „pierwszy polski piłkarz zawodowy”. Śląsk jest bowiem miejscem, gdzie splatają się losy ludzi różnych narodowości, ale też ludzi stąd, którym ową narodowość kazano wybierać, jasno opowiadać po jednej ze stron. O tym, że nie jest to proste i oczywiste przekonują losy wielu, urodzonych tu twórców, społeczników, sportowców. W tym cyklu przywołujemy ich pamięć.
Jednym z nich jest Emil Antoni Görlitz. Urodził się 13 czerwca 1903 roku w Katowicach (wówczas będących oczywiście częścią Cesarstwa Niemieckiego), w wielodzietnej „raczej niemieckiej” rodzinie. Mieszkali przy ulicy Raciborskiej w pobliżu stadionu Preußen 05 Kattowitz – znanego później jako 1.FC Kattowitz (jednego z najstarszych na obecnych ziemiach polskich klubów piłkarskich). Nie dziwi więc, że właśnie tam zaczynał kopać piłkę. Klub uważany był za niemiecki (zarówno przez kibiców, sportowców, jak i działaczy), mimo to i do jego piłkarzy przychodziły powołania do polskiej kadry narodowej. Görlitz [Goerlitz] otrzymał takowe na mecz ze Szwecją (18 maja 1924 roku) – i to był jego debiut w barwach biało-czerwonych.
Był pierwszym piłkarzem pochodzącym ze Śląska, który zagrał w reprezentacji naszego kraju. Bronił w niej bramek przez 17 miesięcy, grając w 8 oficjalnych meczach. Był też członkiem (jako bramkarz rezerwowy) kadry na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu (w 1924 roku). W latach 1924-1925 grał w Pogoni Lwów, gdzie szybko stał się prawdziwym ulubieńcem publiczności. Pogoń trenował wówczas Austriak Karl Fischer i to on namówił Görlitza, by (wraz z kolegą z klubu Józefem Słoneckim) wyjechał do Włoch. W ten sposób przeszli do historii, jako pierwsi polscy piłkarze zawodowi.
Gra w Edere Triest (w latach 1925-1926) nie przyniosła mu jednak spodziewanych sukcesów, więc już w kolejnym sezonie wrócił do 1.FC Katowice. To z tą drużyną w 1927 roku zdobył wicemistrzostwo Polski. W Katowicach grał do roku 1933. Zapisał się w kronikach jako pierwszy bramkarz w historii ligi, który strzelił gola z rzutu karnego. Ponieważ katowicka drużyna spisywała się coraz gorzej, w 1934 roku postanowił wyjechać do Niemiec, do Altenburga, gdzie grał w tamtejszym Eintrachcie.
Po wybuchu wojny wrócił jednak do Katowic. Nie angażował się politycznie, nie należał do NSDAP, uniknął wcielenia do armii. Lata wojenne spędził, pracując w hucie „Ferrum” jako dyspozytor transportu. Istnieją świadectwa, że wspierał w tym czasie ruch oporu.
Po wkroczeniu na Śląsk Armii Czerwonej dostał się do obozu w Kłodzku. Pomogła mu znajomość języka ukraińskiego (efekt dwóch lat spędzonych w Pogoni Lwów) oraz występy w polskiej reprezentacji. W obozie był kierowcą ciężarówki. Celowo jeździł samochodem, mówiąc delikatnie mało sprawnym, po największych wertepach, by odezwała mu się dawna kontuzja kolana. Dzięki temu został ostatecznie z obozu zwolniony. Wyjechał do Zgorzelca (Görlitz!), by zdecydować, co dalej. Spotkał tam swoją żonę i wspólnie wyjechali do Niemiec. Osiedlili się w Altenburgu (NRD), nie udało im się później znaleźć w Niemczech Zachodnich, ponieważ w przeddzień zaplanowanego wyjazdu Emil trafił do szpitala, a nazajutrz zamknięto granicę między Wschodem i Zachodem. Otwarto ją dopiero po upadku Muru Berlińskiego, ale tego Emil już nie doczekał. Zmarł 31 maja 1987 roku.
Jacek Kurek
