Piłkarze wyklęci – Prolog

6 lut 2025

Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” obchodzony 1 marca stał się dla nas inspiracją do odszukania piłkarzy, których losy zagmatwały… czasy, w których przyszło im biegać po boiskach.

Górny Śląsk jest przestrzenią środkowoeuropejskiego pogranicza z wszelakimi tego konsekwencjami. Polifoniczna kultura, wielonarodowościowa, wielojęzyczna i wielowyznaniowa społeczność oraz często boleśniej złożone kwestie tożsamościowe, dramatyczna historia stanowią rzeczywistość tej ziemi i codzienność jej mieszkańców. To dziedzictwo…, tyleż piękne, co trudne. Polacy, Niemcy, Czesi, Żydzi, i ci którzy najchętniej nazywają siebie po prostu Ślązakami. Wszyscy są tu u siebie… To mieszkańcy ziemi urodzajnej, gościnnej, ale i umęczonej. Są ludźmi o wielkich sercach, niezłomnym harcie ducha, ogromnej pracowitości i wrażliwości. Rzecz jasna mają swoje wady, przywary, kompleksy, uprzedzenia…

Ich świat jest miejscem, w którym losy zwyczajnych ludzi, mieszkających tu „od zawsze” i tych, którzy przybywali za chlebem (czasem wbrew sobie przesiedlani bywali z odległych lokalnych ojczyzn…), uwikłane były w wielką historię Polski, Niemiec, Europy… Historia ta wywoływała niejednokrotnie dramaty i we wszystkich (właśnie tak, we wszystkich) sferach życia, nakazywała czujność. Bywała przestrzenią pozbawioną bezpieczeństwa i pewności, także w sporcie i tym samym, co oczywiste w tak na tej ziemi ukochanej piłce nożnej. Czyż historia wielu piłkarzy, na ten przykład braci Malików, z których jeden – Leonard – grał w reprezentacji Polski a drugi, Richard, Niemiec nie streszcza specyfiki i fenomenu tego miejsca, które trzeba zrozumieć, zanim wyciągać się zacznie pochopne i krzywdzące dla jego mieszkańców wnioski.

Gdy po II wojnie światowej reaktywowano PZPN (czerwiec 1945 roku) myślano o odbudowie polskiej ligi oraz – co kluczowe – narodowej reprezentacji. Pośród niełatwych do zmierzenia trudności tego okresu (na przykład całkowite zniszczenie Warszawy, które wymusiło niejako odtworzenie centrali piłkarskiej w Krakowie) znajdywały się prawdziwie drapieżne, złowrogie… Otóż władze komunistyczne wszystkim – a zatem i działaczom sportowym i piłkarzom – patrzyły nie tylko na ręce, ale wnikliwie zaglądały w biografie, depcząc nie tylko po piętach, ale i sumieniach. W zawierusze wojennej wielu działaczy znalazło się na Zachodzie. Teraz nie wiedzieli, czy wracać do kraju, czy rozpoczynać nowe życie tam, gdzie zastał ich koniec wojny. Ci jednak, którzy zdecydowali powrócić, nierzadko spotykali się z bezpardonową niechęcią i niesprawiedliwością.

Wielu utalentowanych piłkarzy śląskich przedwojennych klubów nie mogło zagrać w odradzającej się narodowej jedenastce w związku z podjęciem przez nich (mniejsza o to czy samodzielnej czy wymuszonej) decyzji o udziale w niemieckich rozgrywkach piłkarskich lub ze względu na ich (lub ich rodzin) przeszłość wojskową. Bodaj najbardziej spektakularnym przykładem ilustrującym te dramatyczne losy przez lata wykluczanych z kart polskiego sportu jest postać Ernesta Wilimowskiego, którego wybory życiowe (a może po prostu losy) do dziś wzbudzają namiętności i kontrowersje. Jednak takich życiorysów jest więcej. Chcemy zatem w rozpoczynamy tym krótkim wprowadzeniem cyklu przypomnieć sylwetki tych śląskich piłkarzy, których moglibyśmy, zachowując wszystkie proporcje, nazwać piłkarzami wyklętymi.

Autor: Jacek Kurek

Józef Dymarczyk

Józef Dymarczyk

Urodzony 7 maja 1936 w Bytomiu; obrońca Wychowanek Stali Bobrek z Bytomia, później przez trzynaście sezonów wierny bytomskiej Polonii, z którą zdobywał mistrzostwo kraju (1962), dwukrotnie był wicemistrzem i raz zgarnął brąz MP. W sumie zagrał dla niej 223 mecze w...

Dariusz Gęsior

Dariusz Gęsior

Urodzony 9 października 1969 w Chorzowie; pomocnik. Wychowanek chorzowskiego Ruchu, w którym przebył drogę od trampkarza aż do ekstraklasy. Zagrał w niej 427 meczów, zdobywając 73 gole. Reprezentował barwy „Niebieskich” (178 gier - mistrzostwo 1989 i Puchar Polski...

Radosław Gilewicz

Radosław Gilewicz

Urodzony 8 maja 1971 w Chełmie Śląskim; napastnik. Wychowanek GKS-u Tychy, z którego trafił do chorzowskiego Ruchu. Jako zawodnik „Niebieskich” zagrał 31 razy w ekstraklasie, zdobywając w niej 15 goli, po czym ruszył na podbój lig zagranicznych. Występował w...

Jerzy Gorgoń

Jerzy Gorgoń

Urodzony 18 lipca 1949 roku w Zabrzu; obrońca. Wychowanek Sparty Mikulczyce, więc szybko trafił do Górnika Zabrze, dla którego zagrał 220 meczów w ekstraklasie, zdobywając w nich 18 goli. Dwukrotny mistrz kraju (1971, 1972) w jego szeregach, aż pięciokrotny zdobywca...

Wojciech Grzyb

Wojciech Grzyb

Urodzony 21 grudnia 1974 w Mysłowicach; pomocnik, obrońca. Wychowanek chorzowskiego Ruchu, ale dopiero po „trzydziestce” udało mu się zagrać w seniorskim zespole „Niebieskich” w ekstraklasie. Wcześniej jego droga na ligową Cichą wiodła przez Górnika 09 Mysłowice,...

Paweł Janik

Paweł Janik

Urodzony 4 kwietnia 1949 w Bycinie; pomocnik. Wychowanek Łabędzkiego Towarzystwa Sportowego. W ekstraklasie debiutował krótko po 16. urodzinach, w barwach bytomskiej Polonii, z której po dekadzie przeniósł się do rywala „zza miedzy”, czyli Szombierek. Wieloletni...